Piramida w Rapie na Mazurach

"Przetarg na remont XVIII-wiecznej piramidy w Rapie"

Ziemia polska ma tyle ciekawych, czasem unikatowych pomników przyrody, budowli architektonicznych i sakralnych, obiektów zabytkowych, że nie trzeba jechać daleko w świat, aby je podziwiać. Ot, dla przykładu, piramida w Rapie pod Gołdapią.

Mazurskie nadleśnictwo Czerwony Dwór ogłosiło przetarg na przeprowadzenie remontu i konserwacji zabytkowej piramidy. Na ratowanie tej unikatowej budowli przeznaczono milion złotych z Funduszu Leśnego.

Piramida w Rapie to jeden z najbardziej osobliwych zabytków na Mazurach. Wzniesiona pod koniec XVIII wieku pełniła rolę kaplicy grobowej rodu von Fahrenheid.

Budowla, przez dekady ulegała stopniowemu niszczeniu, i jest w złym stanie technicznym. To jedna z najbardziej tajemniczych, atrakcji turystycznych na Mazurach, i unikatowy zabytek w skali kraju.

Budowlę o masywnych ścianach z polnych kamieni i cegieł, zwieńczoną wysokim dachem w kształcie piramidy faraonów egipskich, wzniesiono prawdopodobnie w latach 1792-1795, w lesie koło wsi Rapa, między Baniami Mazurskimi a Gołdapią.

Pierwotnie – podobnie, jak analogiczne obiekty, we francuskim Chambourcy i niemieckim Poczdamie – służyła do przechowywania lodu. 

Od początku XIX w. stała się kaplicą grobową wschodniopruskiego rodu von Fahrenheid, który miał w pobliżu swoją siedzibę i posiadłość ziemską.

Nie jest jasne, dlaczego konstrukcję wzniesiono w kształcie piramidy. Badacze wiążą to z działalnością masońską inicjatora jej budowy – barona Johanna Friedricha Wilhelma, gdyż taki kształt pojawiał się w symbolice wolnomularskiej.

W grobowcu spoczywają szczątki, co najmniej trzech pokoleń rodu von Fahrenheid, a także rodzin von Bujack i von Altenstadt.

Specyficzne warunki, panujące w piramidzie, przyczyniły się do naturalnej mumifikacji zwłok. Wnętrze splądrowali, na przełomie lat 1914-1915 żołnierze carscy, a ponownie w 1945 r., podczas przemarszów Armii Czerwonej. 

Po II wojnie światowej, grobowiec ulegał stopniowej degradacji, a w 1977 roku  sprofanowano szczątki zmarłych.

Kompleksowe badania archeologiczno-architektoniczne piramidy przeprowadziła w 2015 roku ekspedycja z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. 

Naukowcy sprawdzili stan zachowania konstrukcji i sporządzili jej trójwymiarowe skanowanie.

Zinwentaryzowano, zawartość grobowca i wykonano badania antropologiczne, znalezionych tam szczątków. Rok później odgruzowano posadzki, zabezpieczono ściany, i grożący zarwaniem strop. Oczyszczono też kanały wentylacyjne budowli.

Przetarg na wykonanie prac remontowych i konserwatorskich, ogłosiło nadleśnictwo Czerwony Dwór, bo piramida stała na gruntach Skarbu Państwa, i wciąż jest w zarządzie Lasów Państwowych (Onet.pl).

Oprac. Stanisław Cybruch
Czerwony Dwór, Instytut Archeologii, nadleśnictwo, nauka, piramida, Rapa, remont, Skarbu Państwa, zabytek,